II. CẢNH CÁO VÀ ĐE DỌA ÍT-RA-EN
Tuyển chọn và trừng phạt
1 Hỡi con cái Ít-ra-en, hãy nghe lời này,
lời ĐỨC CHÚA phán để tố cáo các ngươi,
tố cáo toàn thể thị tộc đã được Ta đưa lên khỏi đất Ai-cập.
Lời ấy nói rằng:
2 Giữa mọi thị tộc trên mặt đất, Ta đã chỉ biết các ngươi thôi.
Vì thế, Ta sẽ hạch hỏi các ngươi về mọi tội các ngươi đã phạm.
Không cưỡng lại được ơn gọi ngôn sứ
3 Hai người có đồng hành được chăng,
nếu đã không hẹn với nhau từ trước?
4 Trong rừng, sư tử có gầm lên chăng, nếu nó không có mồi?
Từ trong hang, sư tử tơ có rống lên không,
nếu nó không vồ được mồi?
5 Dưới đất, chim sẻ có sa vào bẫy chăng, nếu không có mồi nhử?
Bẫy có bật lên khỏi mặt đất chăng, nếu nó không bắt được gì?
6 Giả như tù và rúc lên trong thành, lẽ nào dân lại không sợ hãi?
Giả như tai họa xảy ra trong thành,
lẽ nào lại không do ĐỨC CHÚA?
7 Vì ĐỨC CHÚA là Chúa Thượng không làm điều gì
mà không bày tỏ kế hoạch của Người
cho các ngôn sứ, tôi tớ của Người được biết.
8 Sư tử đã gầm lên: ai mà không sợ hãi?
ĐỨC CHÚA là Chúa Thượng đã phán, ai chẳng nói tiên tri?
Sa-ma-ri đồi trụy sẽ bị diệt vong
9 Trên các lâu đài tại Át-đốt, hãy lên tiếng,
và trên các lâu đài tại đất Ai-cập, hãy nói rằng:
Các ngươi hãy tụ tập trên đồi núi xứ Sa-ma-ri
và nhìn xem bao cảnh hỗn loạn,
cùng những cảnh bạo tàn ở đó.
10 Những kẻ chất đống trong lâu đài của mình
của cải do áp bức và cưỡng đoạt,
chúng nào biết sống ngay thẳng là gì – sấm ngôn của ĐỨC CHÚA.
11 Vì thế, ĐỨC CHÚA là Chúa Thượng phán thế này:
Quân thù sẽ bao vây lãnh thổ,
sẽ triệt hạ sức mạnh của ngươi,
và đền đài của ngươi sẽ bị cướp phá.
12 ĐỨC CHÚA phán thế này:
Như người chăn chiên giựt ra khỏi miệng sư tử
hai cái cẳng hay một mảnh tai của con chiên,
con cái Ít-ra-en sống tại Sa-ma-ri,
ở đầu giường hay trên trường kỷ lộng lẫy,
cũng sẽ được giựt ra như vậy.
Chống Bết Ên và những tòa nhà sang trọng
13 Hãy nghe đây và đứng ra tố cáo nhà Gia-cóp
– sấm ngôn của ĐỨC CHÚA là Chúa Thượng,
Thiên Chúa các đạo binh.
14 Vào ngày Ta trị tội Ít-ra-en
Ta sẽ triệt hạ các bàn thờ của Bết Ên:
các sừng của bàn thờ sẽ bị bẻ gãy và quăng xuống đất.
15 Biệt thự mùa đông, biệt thự mùa hè, Ta sẽ triệt phá;
điện ngọc đền ngà sẽ sụp đổ,
lâu đài dinh thự cũng tan hoang – sấm ngôn của ĐỨC CHÚA.
Am 4,13; St 18,17; Gr 7,25
Am 7,14-15; Gr 20,9; 1 Cr 9,16
g. Đây là lần duy nhất Ít-ra-en được gọi là một thị tộc (mispàhïâ). Thật ra thị tộc là một đơn vị nằm giữa chi tộc và gia tộc. Ở Ít-ra-en có khoảng bảy mươi thị tộc (x. Mk 2,3). Ở câu sau, Ít-ra-en được coi là một thị tộc giữa những thị tộc khác trên mặt đất. Nó là một thành phần của một chi tộc lớn. Trong chương 1 và 2, ta thấy Giu-đa và Ít-ra-en được đặt bên sáu dân khác để làm nên một thực thể duy nhất, ở dưới quyền của Thiên Chúa duy nhất.
h. Biết là một động từ xúc tích trong tiếng Híp-ri. Đây không phải chỉ là sự hiểu biết của trí tuệ, nhưng chủ yếu là sự hiểu biết thân tình, riêng tư, kèm theo sự yêu thương, săn sóc, tuyển chọn. Cái biết của Đức Chúa không chỉ nằm trong quá khứ, nhưng còn kéo dài đến hiện tại. Ít-ra-en phải chịu trách nhiệm nặng hơn vì đã được Chúa yêu thương tuyển chọn.
i. Cc. 3-6 gồm bảy câu hỏi viết theo dạng thi ca (x. Cn 30,18-31). Tất cả được rút ra từ kinh nghiệm trong cuộc sống. Có nguyên nhân ắt sẽ dẫn đến hậu quả, có hậu quả ắt phải có nguyên nhân. Bởi vậy trước sự xuất hiện của một ngôn sứ, người ta thấy ngay sự hiện diện và hoạt động của chính Đức Chúa (c. 8).
k. Đây là tiếng tù và báo động cho thấy sắp có chiến tranh.
l. Kế hoạch là những điều bí mật, riêng tư của Thiên Chúa. Các ngôn sứ được Đức Chúa bày tỏ tư tưởng và dự định của Người (x. Gr 23,22).
m. Át-đốt là một thành của người Phi-li-tinh, nằm trên đường dẫn đến Ai-cập. A-mốt mời dân ngoại bang chứng kiến tội ác của Sa-ma-ri và sự trừng phạt của Thiên Chúa (c. 11).
n. Vào thời A-mốt, Sa-ma-ri là tên một thành do vua Om-ri lập từ năm 870 tCN (x. Am 3,12; 4,1; 6,1; 8,14). Thành này là thủ đô của vương quốc phía Bắc (x. 1 V 16,24). Năm 721 tCN, thành này bị quân Át-xi-ri chiếm, từ đó Sa-ma-ri trở nên tên gọi của cả một vùng đồi núi miền trung đất Pa-lét-tin.
o. Khi một con vật trong đàn bị dã thú ăn thịt, người chăn có bổn phận đem về cho chủ một bộ phận nào đó để làm tin (x. Xh 22,12). Như người chăn chỉ giựt được một phần của con vật, sau khi nó đã bị sư tử ăn gần hết, Chúa cũng sẽ giựt Ít-ra-en ra, sau khi nó đã bị tiêu diệt hoàn toàn rồi. Đây là một so sánh có tính châm biếm, cho thấy sự trừng phạt của Thiên Chúa.
p. ds: ở góc giường và ở Dümešeq của một trường kỷ.
Dümešeq là một từ không rõ nghĩa. Có người hiểu đây là một loại giường đặc biệt của vùng Đa-mát. Người khác lại coi đây là chỗ êm nhất của cái giường.
q. Nhà Gia-cóp ở đây chỉ dân Ít-ra-en ở vương quốc phía Bắc.
r. Bết Ên có nghĩa là nhà của Thiên Chúa. Vào lúc nước Do-thái bị phân đôi, vua Gia-róp-am I đã xây ở đây một đền thờ cho toàn vương quốc phía Bắc, để dành ảnh hưởng với đền thờ Giê-ru-sa-lem (x. 1 V 12,26-33).
s. Các góc của bàn thờ cong như cái sừng (x. Xh 27,1-2). Chúng được coi là phần thiêng thánh nhất của bàn thờ (x. Lv 4,30). Ai vô ý làm người khác thiệt mạng, nếu nắm lấy góc bàn thờ thì sẽ được an toàn (x. 1 V 1,50). Như thế vào ngày Đức Chúa trừng phạt, cả vật đem lại sự an toàn cũng không còn nữa.
t. Các cuộc khai quật gần đây ở Sa-ma-ri cho thấy những dấu tích của những nền nhà lớn, cùng với những đồ trang hoàng quý giá.